Maritieme Meesterwerken

"Maritieme Meesterwerken,
De titel zet de toon
Alsof een ieder voor de meester moet werken
En dan pas wordt beloond...
Nou... dat was een inkopper...
Laten we nu echt beginnen.."

Het eerste couplet van de Rotterdamse woordkunstenaar Y.M.P. die zijn verhaal vertelt over de nieuwe tentoonstelling 'Maritieme Meesterwerken' die we maakten in samenwerking met Museum Boijmans Van Beuningen. Wij vroegen hem zijn kunstvorm 'spoken word' te combineren met de kunstwerken die zes eeuwen maritieme geschiedenis illustreren. Net als de tentoonstelling, die door de gekruiste blikken van kunsthistorici en maritiem historici een unieke expositie oplevert, biedt Y.M.P. een andere blik op de kunst, de meesters, de haven en de stad Rotterdam.

In de dansvoorstelling VAART dompelen de SKVR Dansmakers zich onder in de beelden en verhalen van zes eeuwen maritieme kunst. We blikken terug, kijken vooruit en zoomen in. We richten onze blik op onszelf en de ander.  Wie bepaalt de richting? Wat bepaalt jouw koers? Durf je tegen de stroom in te gaan, jezelf te laten zien?  

De tentoonstelling Maritieme Meesterwerken dient als inspiratiebron en decor. Overkoepelende thema’s uit de verschillende kunstwerken zetten de dansers in beweging. Afscheid nemen, verlangen, terugkeren. Staan blijven of doorgaan? Samen of alleen?  

In de tentoonstelling Maritieme Meesterwerken, die we in samenwerking met museum Boijmans van Beuningen maakten, lieten wij topstukken uit beide collecties zien, die gekozen zijn vanwege hun buitengewone kunsthistorische waarde. Het zijn hoogtepunten uit zes eeuwen maritieme kunst. Deze meesterwerken kun je ook met heel andere ogen bekijken. Dan zie je soms geen hoogtepunten, maar dieptepunten zoals onderdrukking en uitbuiting. 

De tentoonstelling 'Maritieme Meesterwerken' gaat wereldwijd! Via het platform Google Arts & Culture is een virtueel bezoek nu mogelijk. De werken en teksten (in engels) geven een mooie samenvatting. Zeker nu de tentoonstelling niet meer te bezoeken is.

Toen Camille Marchand de oorspronkelijke, negentiende-eeuwse lijst van Gezicht op de rede van Vlissingen van Théodore Gudin zag, had hij een echt ‘wow’-moment. “Er zijn pulp-achtige materialen gebruikt, wat je maar heel zelden tegenkomt in schilderijlijsten. Het restaureren was een bijzondere klus.”

Het ‘IJsgezicht’ van Hendrick Avercamp (1585-1634), dat deel uitmaakt van de tentoonstelling 'Maritieme Meesterwerken' is vorig jaar grondig gerestaureerd en opgefrist. Hierdoor zijn nieuwe details in de vrieskou aan het licht gekomen en kwamen de originele kleuren van het werk weer tevoorschijn. Door de restauratie groeide het schilderij ook in duidelijkheid. Zo werden de spiegelingen van de figuren in de voorgrond op het ijs duidelijker. Maar vooral werd helder wat er zich op de achtergrond nu eigenlijk echt afspeelt. De restauratie is uitgevoerd in opdracht van Museum Boijmans Van Beuningen, met steun van Stichting Droom & Daad.

Op een van de panelen van dit beroemde werk van Jheronimus (Jeroen) Bosch ligt de Ark van Noach, nadat het water van de vernietigende zondvloed is gezakt. Schepenkenners zien het meteen: deze ark is heel onrealistisch.

Wie is de familie die hier links zo fraai poseert? We weten het helaas niet. Het rijke gezin – vader, moeder en vier volwassen dochters, twee met echtgenoot en kinderen – kijkt ons open aan, duidelijk trots op hun stad en hun status. Wellicht is vader een reder uit Den Briel, de stad op de achtergrond, en bezit hij vissersschepen. Wijst hij daarom naar de vis op de grond? Hun chique kleding valt op naast de eenvoudige kleding van de stadsomroeper links, de visserslui en de zeelieden op het strand.

Wordt deze hut gebruikt door douaniers, of door vissers? Beide is waar. Hutten als deze zijn begin negentiende eeuw gebouwd, als het Continentaal Stelsel alle handel tussen het Europese continent en Groot-Brittannië verbiedt. Napoleon stelt deze handelsboycot in 1806 in. Douaniers houden vanuit de hutjes al het scheepvaartverkeer in de gaten, speurend naar smokkelaars. Als de boycot ophoudt en het werk van de douaniers overbodig wordt, nemen vissers de hutten in gebruik om spullen op te slaan of om in te schuilen.

Waarnaar verlangt een mens het meest, ver weg op zee? De een weet het uit ervaring, de ander zal het zich voor kunnen stellen: naar liefde, naar geborgenheid, naar thuis. Kunstenaar Reimond Kimpe laat de twee werelden van een zeeman zien: het schip ver op zee en het leven aan wal.

Of de penschilderijen en de schetsen van Willem van de Velde de Oude gerekend moeten worden tot de kunst, daar lopen de meningen in de loop van de eeuwen over uiteen. In zijn eigen tijd is daar geen twijfel over en worden ze zeer gewaardeerd: Van de Velde verdient met zijn schilderijen evenveel als Rembrandt! Onder zijn clientèle bevinden zich nationale en internationale kunstverzamelaars en bestuurders uit maritieme kringen, zoals Cosimo de’ Medici, Leopoldo de’ Medici en de Amsterdamse Admiraliteit.

“Als andere mensen heel poëtisch gaan doen over je werk, dan denk je: ja dat is ook zo.” Sasja Hagens (1973) woont en werkt in Rotterdam en heeft een fascinatie voor landschappen en de maritieme wereld. Sterke kleuren en gedurfde combinaties kenmerken haar werken. Zelf zegt ze te houden van de omvang van industriële landschappen – haar hart gaat er sneller van kloppen.