Jaarverslag 2021
Ook in 2021 had Covid-19 grote invloed op het Maritiem Museum, we moesten in totaal 24 weken de deuren sluiten en na heropening hadden we te maken met vele beperkingen. In totaal hebben we 79.000 bezoekers ontvangen. Dat is vergelijkbaar met 2020, en ongeveer 40% van het bezoek in pre-coronajaar 2019. De financiële schade voor het museum bleef beperkt. Door de noodgedwongen personele reorganisatie in 2020 hadden we minder personeelskosten.
A smooth sea never made a skilled sailor
Daarnaast hadden we de nieuwe tijdelijke tentoonstelling ‘Tatoeages en Maritieme lifestyle’ geschrapt en konden we een beroep doen op steunmaatregelen via de gemeente Rotterdam.
Gelukkig ging er ook veel moois wèl door. In samenwerking met Museum Boijmans Van Beuningen presenteerden we vanaf juni de tentoonstelling ‘Maritieme Meesterwerken’. Absoluut hoogtepunt was de opening deze zomer van het nieuwe Leuvepaviljoen. De omstandigheden dwongen ons afgelopen jaar steeds weer om ons aan te passen en nieuwe plannen te maken. We zijn trots op onze bemanning die het museum door dit zware jaar heeft geloodst. We kijken dan ook vol vertrouwen vooruit.
Corporate video
We ondertekenden de Charter Diversiteit
Op 5 oktober 2021 (Diversity Day) tekenden we de Charter Diversiteit samen met de andere leden van de Rotterdamse Culturele Basis (RCB).
Lees over de charterRenovatieplannen
De gemeente Rotterdam heeft in 2021 een scenario analyse huisvesting uitgevoerd met drie scenario’s: renovatie van het gebouw, een nieuw gebouw op de huidige locatie en een nieuw gebouw in de Rijnhaven. Op basis van de toegevoegde waarde van het museum voor het Maritiem District in het hart van de stad en de meerwaarde van de combinatie binnenmuseum, museumhaven en werkplaatsen is gekozen voor vernieuwing op de huidige locatie.
Opening nieuw paviljoen: maritieme ambachten op een voetstuk
Na een lange voorbereidingstijd konden we afgelopen zomer het nieuwe paviljoen aan de Leuvehaven openen in samenwerking met het Port Pavilion en de gemeente. In dit paviljoen zijn voor publiek toegankelijke werkplaatsen ingericht die nodig zijn om de buitencollectie van het Maritiem Museum te restaureren en te onderhouden. Er is een houtwerkplaats, een metaalwerkplaats en een smederij. Met het Leuvepaviljoen is onze langgekoesterde wens gerealiseerd om binnenmuseum, museumhaven en werkplaatsen in samenhang aan het publiek te presenteren.
Opnieuw minder bezoekers
De twee lockdowns en de grote terugval van met name schoolgroepen, zakelijke ontvangsten en (inter)nationale toeristen vertaalden zich onvermijdelijk in slechte resultaten qua publieksbereik en omzet uit entreegelden. We ontvingen vooral bezoekers uit de gemeente Rotterdam en gezinnen met jonge kinderen uit de rest van het land in de zomer- en herfstvakantie.
Zomer 2021 experimenteerden we met verlenging van onze openingstijden van het paviljoen en de horeca in de museumhaven tot 20.00 uur. We wilden hiermee een deels nieuw publiek bereiken en mensen laten ervaren dat de museumhaven ook ’s avonds een unieke maritiem-historische verblijfplek is. Ook in 2021 hebben we samenwerkingen gezocht met partijen die qua doelgroep goed bij die van het museum passen, om nieuw publiek aan het museum te binden. We hebben ons gecommiteerd om binnen Rotterdam meer "light users van cultuur" aan het museum te verbinden en wisselen hiervoor kennis uit met de acht andere RCB-8 instellingen.
Collectie van wereldniveau
Onze collectie beslaat zes eeuwen Nederland-gerelateerde maritieme ontwikkeling met objecten uit die periodes. Het Maritiem Museum beheert, in opdracht van de gemeente en namens 650.000 Rotterdammers, een collectie, die behoort tot de drie belangrijkste maritieme collecties ter wereld. Deze collectie maken we met onze programmering, (online) publicaties en presentaties toegankelijk voor een groot en breed publiek.
In 2021 is de collectie uitgebreid met een aantal bijzondere bruiklenen en schenkingen zoals o.a. het reisjournaal luidt ‘Journal d’Anna’, het portret van de VOC-ambtenaar Jan Hendricksz Tim, een algemeen lijnenplan van een korvet van de Friese admiraliteit uit 1782 getekend door de scheepsbouwmeester Jan Sweeres, tekeningen van Josef Sipkes, twee achttiende-eeuwse manuscripten en een vroege foto van de Nieuwe Waterweg. Ook de collectie van de museumbibliotheek is verrijkt met oa een aantal afleveringen van het binnenvaarttijdschrift ‘Rhenania’ uit de periode 1889-1891, een zeldzame serie.
In oktober kon het museum vrijgekomen depotruimte van museum Boijmans Van Beuningen overnemen in het gemeentelijk erfgoeddepot Metaalhof. Het leegruimen van het andere depot in Ridderkerk hebben we aangegrepen om de collectie te toetsen aan onze verzamelrichtlijnen en een afweging te maken of die objecten in aanmerking komen voor afstoting en herbestemming. In 2021 hebben we elf objecten conform de geldende museale richtlijnen afgestoten.
Met beperkte middelen is de museumbibliotheek opgeknapt en zijn er presentatieplekken voor collectie ontwikkeld. Met ingang van 2022 verruimen we de openingstijden van de bibliotheek.
Genomineerd oral history project: impact corona op maritieme sector
Het Maritiem Museum heeft in 2020 en 2021 de uitzonderlijke positie van veel schepen en offshorebedrijven vastgelegd van zeevarenden, hun gezinnen en de reders die door de coronacrises geen havens konden aandoen of bemanning konden aflossen. We willen dit verhaal nu en in de toekomst met ons publiek kunnen delen. Met ondersteuning van de Samenwerkende Maritieme Fondsen hebben we het project ‘Coronaverhalen uit de scheepvaart’ geïnitieerd waarmee we objecten en verhalen aan onze collectie kunnen toevoegen.
Restauratie Stadsgraanzuiger
Na ruim vijf jaar voorbereiding, fondsenwerving en intensieve samenwerking met de Vlaamse overheid is in 2021 gestart met de grootschalige restauratie van Stadsgraanzuiger 19. Een uniek, internationaal project rondom industrieel erfgoed waarbij namens Nederland het Maritiem Museum is betrokken en namens Vlaanderen het Museum aan de Schelde (MAS). In maart vertrok de Stadgraanzuiger 19 naar scheepswerf Talsma in Franeker voor de eerste fase van de restauratie van deze laatste overgebleven werkende Stadgraanzuiger ter wereld, het symbool van maritieme innovatie aan het begin van de twintigste eeuw. Een project dat we in 2024 klaar willen hebben, als het museum zijn 150e verjaardag viert.
Wij willen onze bezoekers kennis laten maken met de maritieme wereld. Voor velen een vaak nog onbekende wereld, voor anderen een wereld vol kansen en mogelijkheden. Als je maar voorbij de horizon durft te kijken. Eeuwen geleden hebben we al het lef gehad de zee op te gaan en de wereld te verkennen. Ook in de toekomst is er een belangrijke rol voor de maritieme wereld weggelegd. De wereldbevolking groeit en het land wordt steeds voller en uitgenut. Op zee liggen kansen voor voedsel en transport, energie, wonen en recreatie. En hiermee oplossingen voor grote maatschappelijke problemen. Vanuit deze visie willen wij een breed publiek –doorgaans zonder specifieke interesse in de maritieme wereld- een inspirerend, leuk en educatief museumbezoek bieden. Dat doen we door een maatschappelijk relevante en eigentijdse programmering waarbij we nadrukkelijk samenwerking aangaan met (nieuwe) partners, makers, onderwijs en maatschappelijke organisaties om een meerwaarde voor publiek te creeren.
In de 'Offshore Experience' zetten we bezoekers aan het denken over de energietransitie en we laten hen kennis maken met de enorme impact van drugshandel via de haven in de expo 'Dealen met Drugs'. Onze collectie speelt een hoofdrol in de tentoonstelling 'De Haven' en in juni openden we de tentoonstelling ‘Maritieme Meesterwerken’, de laatste in de serie Boijmans bij de Buren van Museum Boijmans van Beuningen. De tentoonstelling vertelt de verhalen van de scheepvaart en havens en de mensen die daarin leven via zes eeuwen (schilder)kunst, met een unieke collectie van Jeroen Bosch via Willem van de Velde de Oude naar Guido van der Werve en van de 16e tot de 21e eeuw. Alle werken zijn gekozen om hun hoge kwaliteit en vakmanschap van de maker. Samen geven ze een uniek beeld van 600 jaar maritieme schilderkunst. ‘Maritieme Meesterwerken’ draait om kunst en de kunst van het kijken. De begeleidende verhalen gaan over de fascinatie van de schilders en hun technieken, en over de mensen, schepen en havens die zijn geportretteerd. Ook was er aandacht voor het koloniale verleden of de gewelddadige kanten van de VOC en de WIC.
We presenteerden tevens twee tijdelijke presentaties: Coronaverhalen en een bruikleen van de VOC Data Experience, een augmented reality-installatie.
In 2021 konden we beperkt scholen ontvangen. Desondanks hebben 4.308 leerlingen in schoolverband ons museum bezocht. In de zomervakantie bezochten nog eens 2.153 leerlingen van 4 tot en met 12 jaar het museum met hun Jeugd Vakantie Paspoort. Het afgelopen jaar hebben we onze visie op educatie vernieuwd. Deze dient als kapstok voor (door)ontwikkeling van onze huidige en nieuwe programma’s. Onze jonge bezoekers vertegenwoordigen de toekomst. Letterlijk, omdat ze jong zijn en hun hele leven nog voor zich hebben, maar ook omdat ze een eigen cultuur en blik meebrengen die ons veel kan leren. We willen onze jonge bezoekers (en hun ouders) niet alleen over het nu en het verleden vertellen, maar ze ook inspireren om met ons voorbij de horizon te kijken.
Met financiële steun van Stichting Verolme Trust zetten we sinds 2017 sterk in op de ontwikkeling van techniekonderwijs. We bieden technieklessen aan voor het primair en voortgezet onderwijs. Met samenwerkingspartner JINC organiseerden we Bliksemstages voor vmbo-leerlingen bij bedrijven in de maritieme sector. Iedere maandag was de Offshore Experience het verlengde klaslokaal voor eerstejaars mbo-studenten van het Scheepvaart- en Transportcollege. Het Technasiumproject voor derdejaarsleerlingen uit het voortgezet onderwijs vond dit jaar digitaal plaats. Van het Maritiem Museum Rotterdam en CLEAR RIVERS kregen leerlingen van zeven technasia een innovatieopdracht.
Naast techniekonderwijs lanceerden we diverse andere educatieve en publieksprogramma's. In samenwerking met het RPhO organiseerden we voor leerlingen uit het voortgezet onderwijs het programma ‘Tussen Kunst & Klank’. In samenwerking met Museum Boijmans Van Beuningen hebben we programma’s ontwikkeld voor mensen die visueel en auditief beperkt zijn: het Programma ‘Boijmans Ongezien’ voor blinden en slechtzienden en het Programma ‘Boijmans in Nederlandse Gebarentaal’ voor doven en slechthorenden. Met het in 2021 ontwikkelde programma ‘Met een andere blik’ gaan onze rondleiders met het publiek in dialoog door vanuit andere perspectieven naar de tentoonstelling Maritieme Meesterwerken te kijken.
Na de reorganisatie van 2020 lag er in 2021 focus op interne communicatie en koersbepaling. We ontwikkelden uiteenlopende communicatiemiddelen om de aangescherpte koersbepaling te visualiseren en verankeren in de organisatie. 2021 begon met een lockdown die duurde tot aan de zomer. Dat betekende dat we de opening van 'Maritieme Meesterwerken' en bijhorende pers en mediacampagne opnieuw moesten aanpassen. In plaats van live events presenteerden we online video content om verbinding met publiek te behouden. Na heropening organiseerden we alsnog live ontvangsten voor relaties, Patroons en vrienden in samenwerking met Boijmans van Beuningen en het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Mid juli organiseerden we in samenwerking met gemeente en het Havenbedrijf de opening van het Leuvepaviljoen met pers- en relatieontvangsten. We lanceerden een nieuwe merkidentiteit en communicatiemiddelen voor onze nieuwe daghoreca Loeve. Om deze zomer een aantrekkelijke verblijfplek in de museumhaven te kunnen bieden voor bezoekers investeerden we in tijdelijke aankleding met informatieborden met online historische filmbeelden en foto’s uit onze collectie die toegankelijk waren via een QR-code en voor kids een ‘Professor Plons klauterwand. We lanceerden een nieuw laagdrempelig Maritiem Museum Haven Ticket en een (online) media & PR campagne om de museumhaven te profileren.
Evenementen hebben we vanwege de lockdowns en maatregelen anders ingevuld dan van tevoren bedacht. In de zomerperiode organiseerden we museumactiviteiten en rondvaarten ter verrijking van de museumbeleving. Met het verwelkomen van gastschepen aan onze steiger boden we verlevendiging van de Maritiem Museum Haven. Van de plastic soup sloepjes van Plastic Whale, waarmee bezoekers plastic visten uit de Leuvehaven, tot de historische stoombaggermolen ‘Friesland’. We ontvingen het koninklijke jacht ‘Piet Hein’ en de Lammie ‘Neeltje Jacoba’, de bekende drugkotter uit de jaren ‘70 die ook uitgebreid aan bod komt in onze presentatie ‘Dealen met Drugs’. Deelname aan maritieme evenementen in het land hebben we ook dit jaar moeten annuleren. Met het Maritiem Festival dat we in september organiseerden vierden we de maritieme wereld in samenwerking de Wereldhavendagen, Rotterdam Festivals en diverse culturele en maritieme partners. In de herfstvakantie vierden we het 30-jarig jubileum van de kinder-doe-tentoonstelling Professor Plons met diverse activiteiten voor kinderen. Het familieprogramma dat we voor de kerstvakantie in petto hadden kon door de tweede lockdown van dit jaar niet doorgaan.
