Nieuwe expo over migratie over zee
Voor deze nieuwe expositie werkt het Maritiem Museum samen met jonge Rotterdammers met een migratie-achtergrond. In tentoonstelling ‘Verankerd?!’ verwerken zij hun persoonlijke verhalen. Het resultaat: een unieke, ontroerende expo voor een breed publiek.
Co-creatie met jonge makers
Ergens arriveren waar je onbekend bent, je thuis voelen of juist niet, afscheid nemen: het zijn onderwerpen waar iedereen zich in kan herkennen. Dat was de aanleiding voor het Maritiem Museum om een tentoonstelling te maken over zeemigratie. ‘Verankerd?!’ is een expositie met persoonlijke verhalen van jonge Rotterdamse makers.
Meer dan veertig jongeren meldden zich aan na een uitnodiging van het Maritiem Museum om op zoek te gaan naar een zeemigratieverhaal in hun familie. Uiteindelijk zijn tien jongeren geselecteerd, waarvan de verhalen op uiteenlopende wijzen een maritieme achtergrond hebben. In een intensief traject zijn de makers door coaches en vormgevers begeleid om hun verhaal vorm te geven, om de creatieve ‘storytelling’ in zichzelf naar boven te halen.
Mozaïek van verhalen
De vormgeving van de expositie ontwikkelde mee, terwijl de werken van de jongeren steeds concreter werden. Zo kozen de makers ook collectiestukken, die bij hun verhalen pasten. Het resultaat zijn tien audiovisuele werken: een mozaïek aan verhalen, aansprekend voor een publiek van jong tot oud.
In de expositie worden bezoekers meegenomen langs de verschillende werken aan de hand van de emoties in de migratieverhalen, emoties die we allemaal kennen. Bij elk cluster van werken krijgt de bezoeker vragen die refereren aan de eigen emoties: wanneer moest jij voor het laatst voor langere tijd afscheid nemen van iemand? En hoe voelde dat? Op die manier worden de werken invoelbaar.
- Tekst gaat verder onder de afbeelding -
Op gelijke voet
Voor dit project werkt het Maritiem Museum op gelijke voet samen met de jonge makers. De inhoud komt van hen, en zij brengen dit op geheel eigen wijze. Het museum moest hierdoor steeds in de spiegel kijken. In het project was het vooral de taak van het museum om deze verhalen samen te brengen, de vorm te ondersteunen en te zorgen dat het bezoekers zou aanspreken. Dat gaf een gezonde reflectie op de rol van het museum, en positie in de stad.
Het Maritiem Museum wil een heel toegankelijk museum zijn. De kunst is om te zorgen dat iedereen zich er op zijn plek voelt en kan herkennen in de verhalen die we vertellen – ook mensen die niet vanzelfsprekend in een museum komen. Door een podium te geven aan jonge makers, draagt deze tentoonstelling bij aan die missie.
Het resultaat is ontroerend. Tien jongeren laten zich in de expo van hun kwetsbare kant zien, en vertellen hun (soms aangrijpende) verhaal. In het maakproces zijn ze gegroeid, hebben ze hun stem gevonden en zijn geïnspireerd geraakt om hun verhaal een creatieve vorm te geven. En daarmee inspireren zij hopelijk ook weer anderen.
- Tekst gaat verder onder de afbeelding -
Twee makers aan het woord:
“Voordat ik begon aan dit project bij het Maritiem Museum, probeerde ik al meer te weten te komen over mijn achtergrond en de verhalen van mijn familie. Mijn oma is in de jaren vijftig naar Nederland gekomen vanuit Indonesië, wat toen net onafhankelijk was geworden. Nadat ik de documentaire ‘Indisch Zwijgen’ had gezien, heb ik haar geïnterviewd voor een vervolg op deze film.
In het onderzoek dat ik deed, schrok ik van hoe de integratie van Indische Nederlanders decennialang werd neergezet in de media. Het werd bijna ontkend dat hun integratie ook met leed gepaard ging. De Indische gemeenschap heeft een bijzondere positie in Nederland, omdat deze migranten al een Nederlands paspoort hadden. Maar mensen uit Nederlands-Indië gingen naar een land waar velen van hen nog nooit geweest waren. Ze moesten hier een nieuw bestaan opbouwen. Toch was er bar weinig erkenning voor hun worstelingen.
Mijn werk in ‘Verankerd?!’ laat de beeldvorming over migratie en integratie van Indische Nederlanders zien. Er wordt heel verschillend gekeken naar (im)migratie. Mensen denken dat de integratie van Indische Nederlanders soepel verliep, maar dat blijkt niet als je de mensen spreekt, waarover dit overgaat. Er is veel onuitgesproken leed.
Ik heb een muur behangen met krantenartikelen, die een beeld geven van ‘feilloze’, ‘stille’ of zelfs ‘geruisloze’ integratie van Indische Nederlanders. Op schermen wordt in- en uitgezoomd op belangrijke woorden. De kijker hoort daarbij een tekst, die ik heb ingesproken. Dit wordt een overweldigend geheel, dat de kijker doet beseffen dat ‘kleine’ woorden een groot effect kunnen hebben.
Ik wil me graag hard maken voor een Rotterdam, en een Nederland, waarin voor iedereen plek is en waar dit soort verhalen gedeeld kunnen worden. Zo kunnen mensen over elkaars culturen leren. Ik vind het tof dat het Maritiem Museum ruimte heeft gegeven aan dit project, waarin de uitkomsten niet vanaf het begin vaststonden. Daarin kan nog meer gedaan worden, maar het is een goede eerste stap.”
“Dit project begon voor mij met een interview met mijn vader, over zijn migratie-verleden. Ik dacht: ik ga met hem praten, dan weet ik meer en kan ik verder. Maar na het eerste gesprek had ik alleen maar meer vragen. Ik besefte hoe weinig ik eigenlijk wist. Keuzes maken was vervolgens lastig. Er was zoveel dat ik wilde vertellen.
Voor ‘Verankerd?!’ heb ik - als autonome of autodidacte - mijn eerste solo documentaire gemaakt. Deze tentoonstelling leek me een super goede kans om met een groep jonge makers iets moois neer te zetten voor een publiek van gezinnen, een doelgroep die ik normaal niet bereik. Het is een goed initiatief van het Maritiem Museum, want het is belangrijk dat er diverse stemmen gehoord worden en diverse verhalen verteld.
Migratie is zo’n groot thema: er zitten zoveel gevolgen aan. Mijn verhaal is een klein voorbeeld van een onderdeel van migratie. Het is een verhaal dat heel persoonlijk is. Als ik naar Marokko ga, ben ik daar met mijn Marokkaanse familie en andere Marokkaanse mensen, maar ik spreek de taal niet. Daar gaat mijn werk over. Dit snijdt namelijk een groter thema aan, over hoe mensen elkaar lezen en met elkaar “interacten”. Je communiceert over het algemeen met woorden. Als dat wegvalt, blijft er een andere manier van communicatie over, eentje die misschien nog waardevoller is. Het gaat dan echt om de connectie met een persoon en niet met iemand vanwege de dingen die diegene zegt.
Ik heb mijn migratie-achtergrond altijd als iets positiefs gezien, maar ik merk dat ik me – naar mate ik ouder word – ook bewust word van minder fijne kanten. Er is best een negatieve beeldvorming omtrent Marokkaanse Nederlanders. Dat komt mede door de beelden waarmee wij als samenleving geconfronteerd worden. Als er veel eenzijdige beelden zijn, is het goed om daar andere beelden tegenover te zetten, die tegenwicht bieden aan stereotyperingen en een completer beeld neerzetten. Daar probeer ik met mijn film een bijdrage aan te leveren.
Ik hoop dat mensen door mijn film in ‘Verankerd?!’ beseffen, hoe gelaagd migratie is. Hopelijk inspireert het museumbezoekers om op een andere manier naar mensen te kijken, die ze niet kennen of verstaan. Met meer aandacht voor diegene als persoon, ongeacht of je de taal wel of niet begrijpt.”
Dit artikel verscheen in editie 30 van ons relatiemagazine 'Vaart!'.
Fotografie: Keef Williams